पछिल्लो समय महिलामा स्तन क्यान्सरको समस्या बढ्दो छ । स्तन क्यान्सर ठ्याक्कै के कारणले हुन्छ भन्न सकिंदैन । यसमध्ये पाँचदेखि १० प्रतिशत कारण वंशाणुगत पनि हो ।
नेपाल हेल्थ रिसर्च काउन्सिलले नेपालका सात जिल्लामा स्तन क्यान्सरसम्बन्धी अध्ययन गरेको थियो, जसमध्ये पाँच जिल्लामा स्तन क्यान्सर हुने महिलाको संख्या निकै देखियो ।
विभिन्न अध्ययनले ५० देखि ६० वर्षका महिलामा अन्यको तुलनामा बढी स्तन क्यान्सर हुने गरेको देखाएको छ । नेपालमा भने ४० देखि ५० वर्ष उमेर समूहका महिलामा स्तन क्यान्सर धेरै देखिएको छ ।
लक्षण
स्तन क्यान्सरको मुख्य लक्षण स्तनमा गिर्खा आउनु हो । यस्तो गिर्खा नदुख्ने र बढ्ने खालको हुन्छ । स्तनको मुन्टा गाडिने, रंग परिवर्तन हुने, छाला बाक्लो हुने, मुन्टाबाट पिप वा रगत बग्ने, घाउ निको नहुने जस्ता समस्या देखिन्छन् ।
पहिचान
स्तन क्यान्सर हुँदा लक्षण निकै ढिलोगरी देखिन सक्छन् । त्यसैले स्तन क्यान्सरलाई समयमा नै पत्ता लगाउने हो भने लक्षणलाई कुरेर बस्नु हुँदैन । ४० वर्षमाथिका महिलाले वर्षमा एकचोटी मेमोग्राम गराउने गर्नुपर्छ । मेमोग्रामको सुविधा नभए अल्ट्रासाउण्ड गराएर हेर्नुपर्छ ।
२० वर्षमाथिका महिलाले हरेक वर्ष स्तन परीक्षण गराउनु उपयुक्त हुन्छ । यसरी जाँच गराउने गरे गिर्खा हुनुभन्दा अगाडि नै पत्ता लाग्छ र समयमै उपचार गराउन सकिन्छ । अन्तिम चरणमा रोग पत्ता लागेमा वा जटिल खालको क्यान्सर भएमा उपचार गर्दागर्दै बिरामीको मृत्यु पनि हुन सक्छ ।
उपचार
नेपालका सबै क्यान्सर अस्पतालमा स्तन क्यान्सरको प्राथमिक उपचार हुन्छ । तर गम्भीर प्रकृतिको उपचार भने केही अस्पतालमा मात्र हुन्छ । पहिला स्तन क्यान्सर भएमा स्तन काटेर शल्यक्रिया गर्ने गरिन्थ्यो भने अहिले नेपाल क्यान्सर अस्पताल लगायतका अस्पतालमा सकेसम्म स्तन जोगाएर उपचार गर्ने गरिन्छ । जसलाई मेडिकल भाषामा ब्रेस कन्जरर्भिड सर्जरी भनिन्छ ।
४० देखि ५० प्रतिशत बिरामीको स्तन बचाएर नै शल्यक्रिया गर्ने गरिन्छ । त्यसबाहेक स्तन क्यान्सरको उपचार गर्दा गिर्खा पनि निकाल्नुपर्ने हुन्छ । सेन्टिनल लिटनल बायोप्सी सानो औषधि दिएर गिर्खा निकाल्ने गरिन्छ । शरीरको अन्य भागमा पनि फैलिएको छ कि छैन भनेर जाँच गरिन्छ ।
तर स्तनमा एकभन्दा बढी गिर्खा आएमा भने स्तन काटेर फ्याँक्नुपर्ने हुन्छ । त्यस्तै इन्फ्लेमेटरी स्तन क्यान्सर (एक दुर्लभ र जटिल क्यान्सर) भएमा, रोग जटिल भएर छाला खाइसकेको छ भने पनि स्तन काटेर निकाल्नुपर्ने हुन्छ । यसरी स्तन काटेर निकाले पनि अहिले शरीरको अन्य भागबाट तन्तु ल्याएर काटेको ठाउँमा राख्न सकिन्छ ।
उपचारपछि बिरामी सामान्य जीवनमा फर्कन सक्छन्
क्यान्सर भनेको जीवनको अन्त्य होइन यो एउटा नयाँ जीवनको सुरुवात हो । क्यान्सर भएर निको भएर गएका धेरै महिला सामान्य जीवन बिताइरहेका छन् ।स्तन क्यान्सरको उपचारपछि पाँचदेखि १० प्रतिशत बिरामीमा पुन: बल्झिने सम्भावना हुन्छ ।
त्यसैले उपचार गरियो भनेर ढुक्क भएर बस्नुहुँदैन । क्यान्सरको उपचार भइसकेपछि दुई वर्षसम्म तीन-तीन महिना र त्यसपछिको दुई वर्षपछि ६–६ महिनाको अन्तरालमा स्तन जाँच गराइराख्नुपर्छ । यसबाट रोग पुन: बल्झिने सम्भावना छ कि छैन भनेर हेर्न सकिन्छ ।
उपचार खर्च कति लाग्छ ?
स्तन क्यान्सरको सामान्य जाँचको लागि धेरै खर्च लाग्दैन । यसमा सरकारले उपचार खर्च दिने गरेको छ । क्यान्सर टार्गेट (लक्षित) थेरापी गराउनुपरेमा भने उपचार खर्च बढ्छ । यसबाट क्यान्सर कोषिका कसरी बढ्छ, विभाजित हुन्छ र फैलिन्छ भनेर नियन्त्रण गर्ने प्रोटिन चलाउनुपरेमा र निको भएको क्यान्सर पुन: फर्केर आएको अवस्थामा खर्च बढी लाग्छ ।
