स्वस्थ जीवनका लागि व्यायाम अनिवार्य छ। तर, उमेर अनुसार व्यायामको प्रकार फरक हुन सक्छ। हरेक उमेर समूहका लागि उपयुक्त व्यायाम, त्यसलाई प्रोत्साहित गर्ने उपाय, अन्य देशका राम्रा अभ्यास, र नेपालमा यसलाई कसरी प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ भन्ने विषयमा यहाँ चर्चा गरिन्छ।
बालबालिका (५-१७ वर्ष)
कस्ता व्यायाम गर्ने ?
-दौडधूप, फुटबल, ब्याडमिन्टन, साइकल चलाउने, नाचगान
व्यायामलाई कसरी प्रोत्साहित गर्ने ?
-विद्यालयमा खेलकुद अनिवार्य बनाउने
-खेल मैदान र साइकल लेन निर्माण गर्ने
-मोबाइल खेलभन्दा बाहिरका शारीरिक गतिविधिमा जोड दिने
युवावस्था (१८-४० वर्ष)
कस्ता व्यायाम गर्ने ?
जिम, दौड, पौडी, योग, पर्वतारोहण, खेलकुद
व्यायामलाई कसरी प्रोत्साहित गर्ने ?
-कलेज र कार्यस्थलमा फिटनेस कार्यक्रम राख्ने
-साइकल तथा पैदलयात्रा प्रवर्द्धन गर्ने संरचना बनाउने
-कम्पनीहरूमा जिम वा योग सुविधा उपलब्ध गराउने
मध्यम उमेर (४१-६० वर्ष)
कस्ता व्यायाम गर्ने ?
हल्का तन्काउने व्यायाम (Stretching), योग, पैदल यात्रा, हल्का तौल उचाल्ने व्यायाम
व्यायामलाई कसरी प्रोत्साहित गर्ने?
-कार्यस्थलमा स्वस्थ जीवनशैलीसम्बन्धी सचेतना कार्यक्रम
-सामुदायिक स्तरमा योग तथा ध्यान केन्द्र स्थापना
-स्वास्थ्य बीमा योजनामा व्यायाम केन्द्रको सुविधा समावेश गर्ने
बृद्धवस्था (६१+ वर्ष)
कस्ता व्यायाम गर्ने?
हल्का स्ट्रेचिङ, छोटो दूरी हिँड्ने, बगैंचामा काम गर्ने, ध्यान तथा योग
व्यायामलाई कसरी प्रोत्साहित गर्ने ?
-वृद्ध व्यक्तिका लागि उपयुक्त व्यायाम पार्कहरू बनाउने
-निःशुल्क योग तथा ध्यान कक्षा उपलब्ध गराउने
-वृद्धाश्रम तथा सामुदायिक केन्द्रहरूमा व्यायाम कार्यक्रम राख्ने
कुन देशका नागरिक बढी व्यायाम गर्छन्?
फिनल्यान्ड, नेदरल्यान्ड्स, स्वीडेन, नर्वे जस्ता उत्तर युरोपेली देशहरूमा नागरिकहरू बढी व्यायाम गर्छन्। यिनका सरकारले साइकल चलाउने संस्कृतिलाई प्रवर्द्धन गरेका छन्, कार्यालयमै जिम तथा खेलकुदको सुविधा उपलब्ध गराएका छन्, र ‘कार्यस्थलमा स्वस्थ जीवनशैली’ अभियान सञ्चालन गरेका छन्।
नेपालमा शारीरिक सक्रियता कसरी बढाउन सकिन्छ?
-विद्यालयस्तरमा खेलकुदलाई अनिवार्य बनाउने
-सार्वजनिक स्थानहरूमा व्यायाम उपकरण राख्ने
-साइकल तथा पैदल यात्रालाई सहज बनाउने पूर्वाधार निर्माण गर्ने
-सरकारी तथा निजी कार्यालयहरूमा व्यायाम अनिवार्य गर्ने नीति बनाउने
-मिडियामार्फत सचेतनामूलक अभियान सञ्चालन गर्ने
-स्वास्थ्य योजनामा व्यायामसम्बन्धी कार्यक्रम समावेश गर्ने
निष्कर्ष
व्यायामले उमेरअनुसार फरक फाइदा दिन्छ, तर हरेक उमेरका लागि आवश्यक हुन्छ। नेपालले नीति, पूर्वाधार, र जनचेतनामार्फत नागरिकलाई स्वस्थ जीवनशैली अपनाउन प्रेरित गर्न सक्छ। स्वस्थ रहन अब ढिलो नगरौं, आजैबाट व्यायामलाई दैनिक बानी बनाऔं !
(डा.गुरागाइँ सामुदायिक चिकित्सा विभाग, विराट मेडिकल कलेजमा कार्यरत छन् ।)
