महिनावारी महिलाको जीवनमा हुने प्राकृतिक र नियमित प्रक्रिया हो । जुन, सामान्यतया स्वस्थ प्रजनन् प्रणालीको संकेत मानिन्छ। तर कतिपय महिलाका लागि यो प्रक्रिया अत्यन्त पीडादायक हुन सक्छ ।
महिनावारीसँग सम्बन्धित पेट दुख्ने समस्यालाई चिकित्सकीय भाषामा ‘डिस्मेनोरिया’ भनिन्छ । यो समस्या विशेषगरी किशोरावस्थामा सुरु हुन्छ । र, उमेरसँगै कतिपय महिलामा कम हुँदै जान्छ । तर केहीका लागि यो असह्य पीडादायी हुन सक्छ, जसले दैनिक क्रियाकलाप नै प्रभावित पार्दछ ।
डिस्मेनोरियाका दुई प्रकार
१. प्राथमिक डिस्मेनोरिया
-कुनै स्पष्ट रोगको कारण बिना हुने सामान्य महिनावारी पीडा हो ।
-मुख्य कारण हो, प्रोस्टाग्ल्यान्डिन नामक हर्मोनको स्रावका कारणले पाठेघर संकुचन हुन्छ, जसले तल्लो पेटमा दुखाइ उत्पन्न गर्छ ।
-यो किशोरावस्थामा सुरु हुन्छ र उमेरसँगै सामान्य हुने सम्भावना हुन्छ ।
२. सेकेन्डरी डिस्मेनोरिया
पाठेघरसम्बन्धी समस्याहरूका कारण हुने पीडा (जस्तैः एन्डोमेट्रिओसिस, फाइब्रोइड, पेल्भिक इन्फ्लेमेटरी डिजिज आदि)।
यस्तो दुखाइ गम्भीर हुन्छ, र नियमित परीक्षण तथा उपचार आवश्यक हुन्छ।
महिनावारी पीडाका प्रमुख लक्षणहरू
-तल्लो पेटको तीव्र दुखाइ
-कम्मरमा तानिने वा दुख्ने अनुभव
-वाकवाकी लाग्नु वा बान्ता आउनु
-अत्यधिक थकान, कमजोरी वा चक्कर
-टाउको दुखाइ
-मनोभावमा परिवर्तन (मूड स्विङ)
-चिडचिडापन र तनाव
-हातखुट्टा दुख्ने वा सुन्निने महसुस
-अत्यधिक रक्तस्राव
-दैनिक कार्यमा असहजता वा बाधा
महिनावारीको दुखाइ कम गर्न अपनाउन सकिने उपायहरू
१. तातोपानी सेवन गर्नुहोस्
तातोपानीले शरीरलाई हाइड्रेट राख्न मद्दत गर्छ, जसले पेट फुल्ने, अपच र मांसपेशीको कडापन घटाउँछ। यसले शरीरको तापमान सन्तुलनमा राख्छ र संकुचित मासपेशीहरूलाई आराम दिन्छ।
२. हट ब्याग वा तातो सेक प्रयोग गर्नुहोस्
-पेट र कम्मरमा हट ब्याग राख्दा रक्तसञ्चार सुधार हुन्छ ।
-तातोपानीले स्नायुहरूलाई आराम दिँदा दुखाइ कम हुन्छ।
-आवश्यकता अनुसार मनतातो पानीमा खुट्टा डुबाएर बस्न सकिन्छ।
३. दुग्ध पदार्थको सेवन
-दूध, दही, पनीर जस्ता क्याल्सियमयुक्त पदार्थले मासपेशीहरूको संकुचनलाई नियन्त्रणमा राख्छ ।
-क्याल्सियमको नियमित सेवनले क्र्याम्प्स घटाउन सहयोग गर्छ ।
४. सन्तुलित र पौष्टिक आहार लिनुहोस्
-उच्च फाइबरयुक्त र कम बोसोयुक्त खाना खाँदा पाचन राम्रो हुन्छ ।
-सलाद, केरा, ड्राइ फ्रुट्स, डार्क चकलेट, ग्रीन टी फाइदाजनक छन् ।
-डार्क चकलेटमा पाइने म्याग्नेसियमले तनाव घटाउँछ ।
५. हानिकारक पेय तथा पदार्थबाट टाढा रहनुहोस्
-चिसो पेय, चिया, कफी, धूम्रपान, मदिरा र जंक फुडले क्र्याम्प बढाउँछ ।
-यी चीजहरूले एसिडिटी, ग्यास र रक्तचाप बढाउने सम्भावना हुन्छ ।
६. हल्का व्यायाम वा योग गर्नुहोस्
-रक्त प्रवाह बढाउन बालासन, शवासन, भुजंगासन जस्ता योगासन उपयोगी हुन्छन् ।
-दैनिक हिँडडुलले पनि राहत दिन सक्छ ।
-गम्भीर अवस्था भएमा चिकित्सकको सल्लाहअनुसार मात्र व्यायाम गर्नुपर्छ ।
७. पर्याप्त निद्रा लिनुहोस्
-निद्राले शारीरिक पुनःसन्तुलनमा सहयोग गर्छ ।
-राम्रो निद्राले हर्मोन सन्तुलन र मानसिक स्वास्थ्य सुधार गर्छ ।
८. मालिस गर्नुहोस्
-तल्लो पेट वा ढाडमा नरम तेलले हल्का मालिस गर्दा रक्तसञ्चार बढ्छ ।
-मालिसले स्नायुलाई शिथिल बनाउँछ र आरामदायी महसुस गराउँछ ।
औषधिको प्रयोगबारे सावधानी
धेरै महिलाहरू दुखाइ कम गर्न औषधि प्रयोग गर्छन्, तर जथाभावी औषधि सेवन स्वास्थ्यको लागि हानिकारक हुन सक्छ ।
पेनकिलर वा अन्य औषधि प्रयोग गर्नु परेमा स्त्रीरोग विशेषज्ञको सल्लाह अनिवार्य लिनुहोस् ।
दीर्घकालीन वा अत्यधिक दुखाइ हुनु गम्भीर समस्या संकेत हुन सक्छ ।
कहिले डाक्टरलाई देखाउने ?
महिनावारीको दुखाइले दैनिक गतिविधिमा बाधा पुर्याउन थालेको छ भने
अत्यधिक रक्तस्राव वा नियमित भन्दा फरक लक्षण देखा परेको छ भने
औषधिले पनि आराम नदिएको खण्डमा
यस्ता अवस्थामा स्त्रीरोग विशेषज्ञको परामर्श लिनु अति आवश्यक हुन्छ।
महिनावारी एक प्राकृतिक प्रक्रिया हो । यससँग सम्बन्धित हल्का असुविधा सामान्य मानिए पनि अत्यधिक पीडालाई नजरअन्दाज गर्नु हुँदैन ।
स्वस्थ जीवनशैली, सन्तुलित आहार, व्यायाम, पर्याप्त आराम र आवश्यक परेमा चिकित्सकको सहयोग लिँदा महिनावारीको पीडाबाट सहज राहत लिन सकिन्छ ।
