महिनावारी एक प्राकृतिक शारीरिक प्रक्रिया हो जुन लगभग सबै महिलाहरूले आफ्नो प्रजनन वर्षहरूमा अनुभव गर्छन्। नेपालमा महिनावारीको स्वच्छता व्यवस्थापन एउटा महत्त्वपूर्ण स्वास्थ्य र सामाजिक मुद्दा हो । नेपाल हिन्दूहरुको बाहुल्यता भएको देश हो जहाँ धेरै हिन्दूहरू महिनावारी हुने महिलाहरू अशुद्ध हुन्छन् भन्ने विश्वास गर्छन्।महिनावारीको समयमा महिलाको अशुद्धताको बारेमा धार्मिक विश्वासका कारण धेरै महिलाहरूलाई महिनावारीको समयमा सामान्य दैनिक र सामुदायिक गतिविधिहरूमा भाग लिनबाट बहिष्कृत गरिन्छ । नेपालमा दशमध्ये नौ जना महिला र बालिकालाई महिनावारीको समयमा प्रार्थना गर्न, मन्दिर र भान्सामा प्रवेश गर्न, परिवारका पुरुष सदस्यलाई छुन, आफ्नै ओछ्यानमा सुत्न र विद्यालय जान समेत प्रतिबन्ध लगाइएको  पाइन्छ ।

महिनावारीको समयमा महिला र बालिकाहरूमाथि लगाइएका प्रतिबन्धहरू नेपालको ग्रामीण र दुर्गम क्षेत्रमा बढी लागू भएको देखिन्छ ।नेपालको सुदूरपश्चिम प्रदेश र कर्णाली प्रदेशका केही भागमा ‘छाउपडी प्रथा’ सबैभन्दा बढी प्रचलित छ ।यद्यपि छाउपडी परम्परालाई नेपाल सरकारले सन् २००५ मा कानुनी रूपमा खारेज गरेको थियो र सन् २०१७ मा अपराधीकरण गरिएको थियो, यो अझै पनि यी क्षेत्रमा व्यापक रूपमा अभ्यास गरिन्छ ।यो परम्परा रोक्नु देवताहरूको लागि आपत्तिजनक हुनेछ र यसले अशुभ र दुर्भाग्य ल्याउनेछ, स्थानीय बासिन्दाहरू विश्वास गर्छन्।

नेपालमा आधा भन्दा कम किशोरीहरुलाईमहिनावारीको बारेमा पर्याप्त ज्ञान छ भने दशमध्ये एक जनाले मात्र महिनावारीको राम्रो स्वच्छता अपनाउने गर्दछन ।महिनावारीस्वच्छतामा हालैका वर्षहरूमा विश्वव्यापी ध्यानकर्षण गरेको छ । शिक्षाविद्, गैरसरकारी संस्था (एनजीओ), संयुक्त राष्ट्रसंघ (यूएन) र अन्य अन्तर्राष्ट्रिय एजेन्सीहरूले विद्यालय शिक्षामा लैंगिक अन्तर अन्त्य गर्न लक्ष्यराखेका छन् ।किशोरीहरूको यौन स्वास्थ्य, प्रजनन स्वास्थ्य, वा महिनावारीकोस्वास्थ्यको शिक्षामा लगातार पहुँच छैन।महिनावारीको स्वच्छतालाई प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्न नसक्नुले किशोरीको शिक्षा, शारीरिकस्वास्थ्य, मनोविज्ञान र गुणस्तरीय जीवनयापनलाई असर गरेको छ ।

महिनावारीको समयमा स्वस्थ बानी अभ्यास कसरी गर्ने ?

• शौचालय प्रयोग गर्नु अघि र पछि आफ्नो हात धुनुहोस्
• प्रयोग गरिएको डिस्पोजेबल प्याड ठीकसँग फाल्नुहोस: तिनीहरूलाई कागज, टिश्यु, वा अन्य सामग्रीले बेर्नुहोस र त्यसपछि फोहोरको डिब्बामा फ्याँक्नुहोस् । शौचालयमाप्याड फ्लश नगर्नुहोस्
• हरेक केही घण्टाको फरकमा सेनेटरी प्याड परिवर्तन गर्नुहोस्, चाहे रगत हल्का बगेको होस्। धेरै रगत बगेको छ भने बारम्बार सेनेटरी प्याड परिवर्तन गर्नुहोस्
• प्रयोग पछि हरेक दिन menstrual कप सफा गर्नुहोस् । महिनावारी समाप्त भएपछि कपलाई राम्ररी धुनुहोस् र त्यसपछि एकदेखि दुई मिनेटसम्म उमालेको पानीमा राख्नुहोस्
• प्रजनन अंग सफा राख्नुहोस्. हरेक पटक सौचालय जादा योनि धुनुहोस (अगाडिबाट पछाडि सफा गर्नुहोस्)
• पर्याप्त पानी पिउनुहोस् । यसले पिसाबको संक्रमण रोक्न मदत गर्न सक्छ

महिनावारी स्वच्छता दिवस (Menstrual Hygiene Day), हरेक वर्ष मे(May) २८ मा मनाइन्छ। महिनावारी सम्बन्धी जागरुकता, समावेशिता र समानता, सशक्तिकरण र नीतिगत वकालतका लागी यो दिवस मनाउने गरिन्छ।