खानाको सम्बन्ध भोक मेट्नुसँग मात्र छैन । हाम्रो शरीरलाई आवश्यक पोषक तत्वको मूल स्रोत भनेको खाना नै हो । तर, स्वादको चक्करमा हामी यसरी खाना पकाउँछौं, जसले पोषक तत्व नष्ट हुन्छ । नेपाली भान्सामा समय र परिवेश अनुसार अनेकथरीका परिकार पाक्ने गर्छ । अनेक स्वादयुक्त यी खानाहरुमा विभिन्न किसिमका मसला र तेलको प्रयोग गरिन्छ ।

शरीर स्वास्थ्यको लागि तेलको उपभोग राम्रो मानिन्छ । त्यसैले जुनसुकै परिकार बनाउँदा पनि तेल चाहिन्छ भने सबैभन्दा पहिले यसको गुणस्तरबारे ध्यान दिनुपर्छ । स्वस्थ खानाको लागि बाहिरभन्दा घरमा नै खाना बनाउनुपर्ने हुन्छ । कहिलेकाहीँ खाना पकाउने विधि नजान्दा पनि खानामा रहेको पौष्टिक तत्व नष्ट हुने गर्छ ।

वास्तवमा नेपाली भान्सामा विभिन्न पौष्टिक आहार पाकिरहेको हुन्छ । दाल र तरकारीमा एन्टिअक्सिडेन्ट, फाइबर, प्रोटिन र अन्य आवश्यक भिटामिन र खनिज पदार्थ पाइन्छ । त्यस्तै, अरू खानेकुरामा अरू पौष्टिक आहार हुन्छ ।

यदि त्यस्ता खानेकुरा लामो समयसम्म उच्च तापक्रममा पकाइन्छ भने त्यसभित्र रहेको पोषक तत्वहरु हराउन जान्छ । यस कारणले गर्दा खाना त्यति स्वस्थ रहँदैन जति यो पहिले बनाइएको बेलामा हुन्थ्यो । अर्कोतिर, जब तपाईं खुर्सानी, पत्तेदार साग, ब्रोकोली, आदि धेरै पकाउनुहुन्छ वा उच्च गर्मीमा राख्नुहुन्छ भने त्यसभित्र राखिएका खानेकुरामा रहेको पोषक तत्वमा कमी आउने गर्छ । कतिपय खानेकुरा पकाएपछि पनि पौष्टिक तत्वमा कमी आउने गर्छ ।

धेरैजसो आहार विशेषज्ञहरु खाना कम पकाएर खान सल्लाह दिन्छन् ।

स्टिमिङ

स्टिमिङ अर्थात् बाफमा खाना पकाउनु स्वास्थ्यको लागि महत्वपूर्ण तरिका हो । बाफमा खाना पकाउँदा अनावश्यक तापका कारण खानामा असर पुग्दैन । यसको मतलब यसले आवश्यक भिटामिन र पोषक तत्वहरूलाई नष्ट गर्दैन । बाफमा खाना पकाउँदा स्वाद र खानाको रंगमा परिवर्तन हुँदैन । यदि तपाईं स्वस्थ खाना खान चाहनुहुन्छ भने यो खाना पकाउने राम्रो तरिका पनि हो ।

रापमा पकाउने वा ग्रिलिङ

रापमा पकाउने सब्जीबाट हामीले अधिकतम पोषण प्राप्त गर्न सक्छौं । सागपातहरू ग्रिलिङ गर्दा भिटामिन र खनिज पदार्थ नष्ट हुँदैनन् र त्यसपछि खाना पकाउँदा पनि पोषक तत्वमा कमी आउँदैन । खाना पकाउनका लागि एक ग्रिलिंग ट्रेमा सब्जीहरु राख्नुहोस् र उनीहरुमा एक सानो जैतुनको तेल राख्नुहोस् । जैतुनको तेलले शरीरलाई क्यारोटेनोइड एन्टिअक्सिडेन्ट्स अवशोषित गर्न पनि मद्दत गर्दछ।

माइक्रोवेभिङ

माइक्रोवेवमा खाना पकाउन सजिलो छ र यसमा छिट्टै पनि पकाउन सकिन्छ । यो तरकारीमा भिटामिन र खनिज तत्व पर्याप्त मात्रामा पाउन सकिन्छ । माइक्रोवेवमा खाना पकाउन कम समय लाग्छ । यसको अर्थ यसमा धेरै पोषक तत्व हराएका छैनन् । जसका कारण खानामा पूर्ण स्वाद प्राप्त हुन्छ।

माथिका सबै विधिहरु सबैको लागि सम्भव नहुन सक्छ । तर जसरी पकाउँदा होस् खानेकुरामा रहेको पौष्टिक तत्व भने नष्ट हुन दिनु हुँदैन ।