चियाको कप र चुरोटको सर्को। नेपालमा यो संयोजन निकै सामान्य छ। कुनै पनि चिया पसलमा मानिसहरू एक हातमा चिया र अर्को हातमा चुरोट लिएर बसिरहेका भेटिन्छन्। तर, यो संयोजन निकै खतरनाक छ।
मानिसहरू यसलाई तनावबाट आराम पाउनका लागि सेवन गर्छन्, तर यसले मुटुमा अतिरिक्त दबाब बढाउँछ, रक्तचाप बढाउँछ र दिमागलाई यसको लतको दास बनाउँछ।
तातो चियासँग चुरोट पिउनाले एसिड रिफ्लक्स, क्यान्सर र दीर्घकालीन फोक्सो रोगको जोखिम धेरै गुणा बढ्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, विश्वभर हरेक वर्ष धूम्रपानका कारण ८० लाखभन्दा बढी मानिसको समयअघि नै मृत्यु हुन्छ।
चिया–चुरोट सँगै पिउँदा किन राहत महसुस हुन्छ?
चियामा क्याफिन हुन्छ, जसले सतर्कता बढाउँछ। चुरोटको निकोटिनले यसलाई अझ तीव्र बनाउँछ। यस कारण केही समयका लागि राम्रो महसुस हुन सक्छ।
यद्यपि, यसका कारण मुटुको धड्कन बढ्छ र रक्तचाप उच्च हुन्छ। यदि कसैले यो दिनहुँ गर्छ भने, लामो समयमा मुटु रोगको खतरा बढ्छ।
चिया–चुरोटले बिगार्छ स्वास्थ्य
चिया र चुरोट सँगै पिउनाले गम्भीर टाउको दुखाइ, रिँगटा लाग्ने, वाकवाकी र पेट खराब हुने जस्ता समस्याहरू हुन सक्छन्। निकोटिनले शरीरलाई तनाव दिन्छ, जबकि क्याफिनले त्यसलाई बढवा दिन्छ। यदि कसैले दिनहुँ चुरोट–चिया सँगै पिइरहेको छ भने, उसको रगतमा चिनीको स्तर पनि बढ्न सक्छ। चिया–चुरोटको यो संयोजनले स्वस्थ आहारको प्रभावलाई पनि बेअसर गरिदिन्छ।
- १ कप चिया + १ सिगरेट = मुटुको धड्कन बढ्छ
- २ कप चिया + २ सिगरेट = रक्तचाप बढाउँछ
हरेक हप्ता दैनिक
- २ कप चिया + २ सिगरेट = तनाव बढ्छ, निद्रामा समस्या
एक महिना दैनिक
- २ कप चिया + २ सिगरेट = एसिड रिफल्क्स, पेटको समस्या
१ वर्ष दैनिक
- २ कप चिया + २ सिगरेट = मुटुको रोगको खतरा बढ्ने
१० वर्ष दैनिक
- २ कप चिया + २ सिगरेट = क्यान्सर र फोक्सोको रोग
लत छोड्दैमा स्वास्थ्य पुनः लयमा
चिया–चुरोट छोड्ने बित्तिकै शरीरमा रिकभरी सुरु हुन्छ। यदि कसैले दिनहुँ एउटा चुरोट कम गर्छ भने, उसको जीवनमा दैनिक २० मिनेट थपिन सक्छ। तर यो कम्बो छोड्दा क्याफिन र निकोटिन दुवैको चाहना कम हुन्छ र रिकभरी तीव्र गतिमा हुन्छ।
चुरोट छाडेको
- २० मिनेटपछि : रक्तचाप सामान्य, मुटुको धड्कन सामान्य
- १२-२४ घण्टापछि : रगतमा कार्बन मोनोअक्साइड कम, हृदयाघातको जोखिम कम
- २ हप्ता-३ महिनापछि : मुटु र फोक्सोको कोष सुधार
- १-९ महिनापछि : श्वासप्रश्वास र निद्रा राम्रो
- १ वर्षपछि : मुटुसम्बन्धी रोगको जोखिम कम
- ५-१५ वर्षपछि : बिग्रेको कोष ठिक हुन्छ, क्यान्सरको जोखिम आधा
चिया–चुरोट र स्वास्थ्यसम्बन्धी महत्त्वपूर्ण प्रश्नोत्तर
प्रश्न: चिया–चुरोट पिउँदा शरीरमा तुरुन्तै के हुन्छ?
जवाफ: चियाको क्याफिनले शरीरलाई सतर्क बनाउँछ, चुरोटको निकोटिनले मुटुको धड्कन बढाउँछ। यी दुवै कुरा सँगै पिउँदा रक्तचाप बढ्छ, शरीर काम्न सक्छ र पेटमा एसिडिटी हुन सक्छ।
प्रश्न: चिया–चुरोट पिउँदा आराम किन महसुस हुन्छ?
जवाफ: यसलाई सँगै पिउँदा सुखद अनुभूति हुन्छ किनभने निकोटिनले दिमागलाई रिल्याक्स गर्छ र क्याफिनले एकाग्रता बढाउँछ। तर, यसको प्रभाव सकिएपछि तलब, चिडचिडापन र चिन्ता बढ्छ। बिस्तारै यसले तनाव बढाउँछ। त्यसैले बारम्बार दिमागलाई आराम दिनका लागि चिया–चुरोटको इच्छा जाग्छ।
प्रश्न: चिया–चुरोटबाट कुन–कुन रोग लाग्न सक्छ?
जवाफ: धूम्रपानले फोक्सोको क्यान्सर, मुटु रोग, स्ट्रोक र दमको जोखिम बढाउँछ। चियासँग चुरोट पिउँदा यी सबै जोखिमहरू अझ बढ्छन्। चिया–चुरोट मिलेर रक्तचाप र मुटुको धड्कन बढाउँछन्। त्यसैले मुटुका रोगहरूको जोखिम धेरै गुणा बढ्छ। यसबाट एसिड रिफ्लक्स, पेटमा अल्सर, निद्रामा समस्या, स्मरणशक्ति गुम्ने, स्ट्रोक र बाँझोपनको खतरा पनि बढ्छ।
प्रश्न: चिया–चुरोट छोड्न किन गाह्रो हुन्छ?
जवाफ: निकोटिनले दिमागलाई लत लगाउँछ र क्याफिनले निर्भरता बढाउँछ। यी दुवैलाई सँगै लिँदा डोपामाइन हर्मोन निस्कन्छ, जसले शरीरलाई एकैसाथ सक्रिय र आरामको अनुभूति दिन्छ। यही कारण हो कि थोरै तनाव हुँदा पनि दिमाग आराम पाउनका लागि चिया–चुरोटतर्फ भाग्छ।
प्रश्न: चिया–चुरोट छोड्न के गर्न सकिन्छ?
जवाफ: सबैभन्दा पहिले, सही उत्प्रेरणा खोज्नुहोस्। उदाहरणका लागि, मेरो यो लत छोड्नाले परिवारका सदस्यहरू अप्रत्यक्ष धूम्रपान बाट बच्नेछन्।
त्यसपछि ‘ट्रिगर’ पहिचान गर्नुहोस्। यसको मतलब तपाईंलाई कहिले चिया र धूम्रपानको इच्छा हुन्छ भनेर बुझ्नुपर्छ। यस्तो प्रायः खाली समयमा वा तनावमा हुन्छ। त्यसैले ती अवस्थाहरूबाट बच्नुहोस्।
आफूलाई कुनै रचनात्मक काममा व्यस्त राख्नुहोस्, नियमित व्यायाम गर्नुहोस् वा स्वस्थ खाजा खानुहोस्। यदि आवश्यक परेमा, डाक्टरसँग निकोटिन प्रतिस्थापन थेरापी लिनुहोस्। यसलाई योजनाका साथ बिस्तारै कम गर्नुहोस्— जस्तै: पहिले चुरोट कम गर्नुहोस्, अनि चिया कम गर्नुहोस्। यसलाई अचानक छोड्दा पनि केही स्वास्थ्य समस्याहरू हुन सक्छन्।
चिया–चुरोट छोड्न सजिलो छैन, तर असम्भव पनि छैन। यसका लागि स–साना कदमहरूबाट सुरु गर्नुहोस्। सबैभन्दा पहिले आफ्नो उद्देश्य स्पष्ट राख्नुहोस्, जस्तै: ‘म आफ्नो परिवारलाई अप्रत्यक्ष धूम्रपानबाट बचाउन चाहन्छु।’
त्यसपछि ‘ट्रिगर’हरूबाट जोगिनुहोस्। जुन ठाउँहरूमा वा जुन साथीहरूसँग तपाईँ अक्सर चिया–चुरोट पिउनुहुन्छ, उनीहरूबाट केही दिन दूरी बनाउने प्रयास गर्नुहोस्।
यो लत छोडेपछि तपाईँले आफ्नो जीवनमा नयाँ ऊर्जा महसुस गर्नुहुनेछ। सधैँ ध्यान राख्नुहोस् कि हरेक सानो कदमले ठुलो परिवर्तन ल्याउँछ। यदि तपाईँ धूम्रपान गर्नुहुन्छ वा चिया–चुरोटका शौकिन हुनुहुन्छ भने, आजैदेखि परिवर्तन सुरु गर्नुहोस्। तपाईंको स्वास्थ्य तपाईंको हातमा छ।
