मिर्गौलाको विफलता (Kidney Failure) जीवनलाई गम्भीर असर पार्ने स्थिति हो, जसमा मिर्गौलाले शरीरबाट विषाक्त पदार्थ र अतिरिक्त पानी हटाउन असक्षम हुन्छ। यस अवस्थामा उपचारका तीन मुख्य उपायहरू छन्: किड्नी ट्रान्सप्लान्ट, हेमोडायलाइसिस र पेरिटोनियल डायलाइसिस।
१. किड्नी ट्रान्सप्लान्ट
किड्नी ट्रान्सप्लान्ट मिर्गौलाको विफलताको दीर्घकालीन समाधान हो। यसमा स्वस्थ मिर्गौला (दानदाताबाट) प्रत्यारोपण गरिन्छ। तर, सबै बिरामीले यो उपचार गर्न सक्दैनन्।
- कारणहरू:
- आर्थिक कठिनाइ।
- उपयुक्त किड्नी दाता पाउन समस्या।
फाइदाहरू:
-लामो अवधि समाधान: ट्रान्सप्लान्टले मृगौलाको काम पूर्णरूपमा प्रतिस्थापन गर्छ।
-डायलाइसिसको आवश्यकता हट्छ: बिरामीलाई बारम्बार डायलाइसिस गर्नु पर्दैन।
-जीवनस्तरमा सुधार: बिरामी सामान्य जीवनशैली अपनाउन सक्छ।
-आर्थिक बचत: लामोसमयसम्म डायलाइसिसको तुलनामा ट्रान्सप्लान्ट आर्थिकरूपमा फाइदाजनक हुन सक्छ।
-ऊर्जामा वृद्धि: शरीरको ऊर्जा र शारीरिक क्षमतामा उल्लेखनीय सुधार हुन्छ।
-स्वतन्त्रता: बिरामीले डायलाइसिसको समय तालिकाबाट मुक्ति पाउँछ।
कमजोरीहरू:
-उपयुक्त दाता पाउन गाह्रो: सबै बिरामीले उपयुक्त किड्नी दाता पाउन सक्दैनन्।
-महँगो प्रक्रिया: ट्रान्सप्लान्ट र यसकोपछिको औषधि महँगो हुन सक्छ।
-इम्युनोसप्रेसिभ औषधि: जीवन भरि सेवन गर्नुपर्ने औषधिले संक्रमणको जोखिम बढाउँछ।
– हेमोडायलाइसिस
हेमोडायलाइसिस मिर्गौलाको काम मेसिनले गर्ने प्रक्रिया हो।
- प्रक्रिया:
- बिरामीको रगत शरीरबाट बाहिर निकालेर मेसिनमा सफा गरिन्छ र पुन: शरीरमा फर्काइन्छ।
- यो सामान्यतया हप्तामा ३-४ पटक डायलाइसिस केन्द्र वा घरमै गरिन्छ।
फाइदाहरू:
-विषाक्त पदार्थको सफाइ: रगतबाट टोक्सिन र अतिरिक्त तरल पदार्थ प्रभावकारीरूपमा हटाउँछ।
-डायलाइसिस केन्द्रको सुविधा: विशेषज्ञहरूको निगरानीमा उपचार हुन्छ।
-उपचारको पहुँच: यो विधि विश्वभर उपलब्धछ।
-शरीरमा तात्कालिक सुधार: प्रक्रिया सुरु भए लगत्तै बिरामीको स्वास्थ्यमा सुधारदेखिन्छ।
-जीवन लम्ब्याउने उपाय: हेमोडायलाइसिसले मिर्गौलाको कामको अभाव पूर्ति गरेर जीवन लम्ब्याउँछ।
कमजोरीहरू:
-समयको आवश्यकता: प्रत्येक सत्रमा ४–५ घण्टा लाग्छ र हप्तामा ३–४ पटक गरिन्छ।
-चोटपटकको जोखिम: नसामा सुई राख्दा समस्या वा संक्रमणको जोखिम रहन्छ।
-जीवनशैलीमा असर: नियमित रूपमा केन्द्रमा जानुपर्ने हुँदा काम र व्यक्तिगत जीवनमा प्रभाव पर्छ।
३. पेरिटोनियल डायलाइसिस
यो विधि घरमै सजिलै गर्न सकिने उपचार हो।
- प्रक्रिया:
- पेटकोखोला (Peritoneum) मा एक ट्यूबमार्फत सफा गर्ने तरल पदार्थ हालिन्छ।
- यो तरल पदार्थले विषाक्त पदार्थ अवशोषण गरेर निकाल्छ।
फाइदाहरू:
-घरमै गर्ने सुविधा: बिरामीले अस्पतालमा जानु नपर्ने।
-समयको बचत: दैनिक तालिका अनुसार सहजरूपमा गर्न सकिने।
-कम शारीरिक असहजता: हेमोडायलाइसिसको तुलनामा शारीरिक समस्या कम हुन्छ।
-आत्मनिर्भरता: बिरामीले प्रक्रिया आफैं गर्न सक्छ।
-संक्रमण नियन्त्रण: उचित प्रक्रिया अपनाएमा संक्रमणको जोखिम कम हुन्छ।
-लचिलो तालिका: यसले काम र व्यक्तिगत जीवनसँग सन्तुलन राख्न सहयोग गर्छ।
कमजोरीहरू:
-संक्रमणको जोखिम: पेटमा स्थायी ट्यूब भएकोले संक्रमणको जोखिम उच्च हुन्छ।
-प्रक्रियाको जटिलता: नयाँ बिरामीलाई विधि सिक्न समय लाग्छ।
-कम प्रभावकारी: यो विधि सबै बिरामीका लागि उपयुक्तन हुन सक्छ।
किड्नी ट्रान्सप्लान्ट, हेमोडायलाइसिस, र पेरिटोनिय लडायलाइसिस, सबैका आफ्नै फाइदा र कमजोरीहरू छन्। बिरामीको आर्थिक अवस्था, शारीरिक स्थिति, र उपचारको उपलब्धताका आधारमा उपयुक्त विधि छनोट गर्नुपर्छ। चिकित्सकसँग नियमित परामर्श, स्वस्थ जीवनशैली, र उचित उपचारले बिरामीको जीवनगुणस्तर सुधार गर्न सकिन्छ। मिर्गौला सम्बन्धी कुनैपनि समस्या वा डायलाइसिसको आवश्यकता भएमा तुरुन्त नजिकको अस्पतालमा जानुहोस्।
(मिर्गौला रोग विशेषज्ञ डा.श्रेष्ठ नेपालगन्जस्थित लाइफलाइन जनरल हस्पिटलमा कार्यरत छन्)
