औषधि विज्ञान र मानव समाजमा यसको प्रभाव: विश्वास, अनुसन्धान र चुनौती

    • होमराज खड्का

  • २५ आश्विन २०८१, शुक्रबार

औषधि विज्ञानले मानव जीवनमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएको छ। रोगहरूको निदान, उपचार र रोकथाममा यसले गरेको प्रगति र योगदान असीम छ। आजको युगमा औषधि विज्ञानलाई विश्वसनीय र प्रमाणित ज्ञानको रूपमा हेर्ने प्रवृत्ति रहेको छ। यसले प्रकाशन गरेको प्रत्येक तथ्य र अनुसन्धानलाई मानिसहरूले सहज रूपमा स्वीकार गर्छन्, जसले गर्दा औषधि विज्ञानप्रति आम जनसमुदायमा एउटा गहिरो विश्वास कायम भएको छ। यो आलेखले औषधि विज्ञानमा जनताको विश्वास, अनुसन्धानको प्रकृति र यसले समाजमा पारेको प्रभावको बारेमा छलफल गर्नेछ। साथै यसले औषधि विज्ञानमा आउने चुनौतीहरू र यसले आम मान्छेहरूको सोचमा पार्न सक्ने असरहरूको पनि समीक्षा गर्नेछ।

औषधि विज्ञानमा आम विश्वास
मानिसहरूले औषधि विज्ञानलाई अत्यन्तै सम्मान र विश्वासको दृष्टिले हेर्छन्। औषधि विज्ञानबाट निस्केका कुनै पनि तथ्य वा अनुसन्धानलाई जनसमुदायले भगवानको आदेशजस्तै सत्य मान्ने गर्छ। जस्तोसुकै नयाँ जानकारी वा विधिहरू आउँदा पनि मानिसहरूले यसलाई शतप्रतिशत सत्य मान्न हिचकिचाउँदैनन्। औषधि विज्ञानबाट प्रकाशित हुने सामग्रीहरू मानिसहरूको जीवनसँग प्रत्यक्ष रूपमा सम्बन्धित हुन्छन्, जसले गर्दा यसको प्रभाव गहिरो हुन्छ। विशेष गरी रोगहरूको उपचार, औषधिको प्रयोग, र स्वास्थ्य सम्बन्धी सल्लाहहरूको सन्दर्भमा मानिसहरूले औषधि विज्ञानलाई पूर्ण रूपमा विश्वास गर्छन्। यो विश्वास मानिसको शारीरिक, मानसिक, र सामाजिक स्वास्थ्यको सुरक्षाका लागि महत्त्वपूर्ण छ।

तर, यो विश्वास कहिलेकाहीँ मानिसहरूको लागि चुनौतीपूर्ण पनि हुन सक्छ। जब औषधि विज्ञानले नयाँ अनुसन्धान वा तथ्य प्रकाशित गर्छ, जसले विगतका मान्यताहरूलाई चुनौती दिन्छ, तब मानिसहरूले अप्ठ्यारो अनुभव गर्न सक्छन्। उदाहरणका लागि, कुनै समय रगतको सामान्य प्रवाहलाई १२०/८० मानिन्थ्यो तर नयाँ अनुसन्धानले यसलाई ११०/७० बनाउन सिफारिस गर्‍यो भने पुरानो मान्यता अनुसार जीवन निर्वाह गरिरहेका मानिसहरूले आफूलाई अस्वस्थ ठान्न सक्छन्। यसकारण औषधि विज्ञानबाट आउने नयाँ अनुसन्धानले मानिसहरूमा मानसिक र शारीरिक चुनौती उत्पन्न गर्न सक्छ।

अनुसन्धानको परिवर्तनशील प्रकृति
औषधि विज्ञानको अर्को विशेषता भनेको यसको अनुसन्धानको प्रकृति हो। औषधि विज्ञान एक निरन्तर परिवर्तनशील विज्ञान हो। यसमा भइरहेको अनुसन्धानहरूले हरेक दिन नयाँ तथ्य र परिणामहरू ल्याउँछ। यद्यपि औषधि विज्ञानमा गरिएको अनुसन्धानको परिणाम कहिलेकाहीँ स्थिर हुँदैन। कुनै पनि अनुसन्धानले आज एक परिणाम देखाउँछ भने भोलिका दिनमा अर्को अनुसन्धानले नयाँ परिणाम ल्याउन सक्छ। यसले गर्दा मानिसहरूले आफ्नो स्वास्थ्य र उपचार सम्बन्धी धारणा पनि परिवर्तन गर्नुपर्छ।

उदाहरणका लागि कुनै औषधि एक समय विशेष प्रकारको रोगको लागि उपयुक्त मानिन्थ्यो भने पछि अर्को अनुसन्धानले उक्त औषधि स्वास्थ्यका लागि हानिकारक देखाउन सक्छ। यस प्रकारको परिवर्तनले आम जनसमुदायलाई द्विविधामा पार्न सक्छ। अनुसन्धानको यो परिवर्तनशील प्रकृति औषधि विज्ञानको महत्त्वपूर्ण पक्ष हो, तर यसले जनसमुदायमा असमञ्जसको वातावरण पनि सृजना गर्न सक्छ।

औषधि विज्ञान र संस्थागत प्रभाव
औषधि विज्ञानमा गरिएको अनुसन्धान प्रायः ठूला संस्थाहरूको सहयोगमा सञ्चालन हुन्छ। यी संस्थाहरूले अनुसन्धानका लागि ठूलो लगानी गर्छन्, जसको परिणामस्वरूप उनीहरूको हकहित पनि ध्यानमा राखिन्छ। यस्तो अवस्थामा अनुसन्धानले कहिलेकाहीँ जनसमुदायको फाइदाभन्दा पनि संस्थागत फाइदामा केन्द्रित हुन सक्छ। यसले गर्दा औषधि विज्ञानको अनुसन्धान र परिणामहरूप्रति जनसमुदायको विश्वास कमजोर हुन सक्छ।

उदाहरणका लागि कुनै ठूला औषधि कम्पनीहरूले नयाँ औषधिको अनुसन्धान गर्दा त्यो औषधि जनसमुदायको लागि साँचो अर्थमा उपयोगी छ कि छैन भन्ने कुरा गौण हुन सक्छ। यस्ता अवस्थामा अनुसन्धानको परिणामले जनसमुदायलाई त्रसित बनाउन सक्छ। यसले जनस्वास्थ्यमा नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ। त्यसैले औषधि विज्ञानमा गरिएको अनुसन्धानले सधैं निष्पक्ष र मानवताका लागि हितकारी हुन आवश्यक छ।

औषधि विज्ञान र मानवताको नाता

औषधि विज्ञानले मानिसहरूको जीवनमा स्वास्थ्यको सुरक्षाका लागि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ। तर विज्ञान र अनुसन्धानभन्दा पनि महत्वपूर्ण कुरा भनेको मानिसहरूको सोच, विश्वास र जीवनशैली हो। मानिसहरूको मानसिक, शारीरिक र सामाजिक स्वास्थ्यको आधार भनेको उनीहरूको सोचलाई बलियो बनाउने प्रक्रिया हो।

औषधि विज्ञानले सधैं नयाँ तथ्यहरू ल्याउन सक्छ, तर ती तथ्यहरू जनसमुदायले कसरी ग्रहण गर्छन् भन्ने कुराले ठूलो महत्त्व राख्दछ। मानिसहरू सधैं वैज्ञानिक अनुसन्धानमा विश्वास गर्नु आवश्यक छ । तर त्यससँगै आफ्नो सोच र विश्वासलाई पनि सुदृढ बनाउनु महत्त्वपूर्ण हुन्छ। मानिसहरूले सधैं आफ्नो जीवनशैली, खानपान र मानसिक स्वास्थ्यलाई ध्यानमा राख्दै जीवन निर्वाह गर्नुपर्दछ। औषधि विज्ञानमा आएका परिवर्तनहरूले मानिसहरूको सोचलाई परिवर्तन गर्न सक्छ । तर आफ्नो स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिँदै सजग र विवेकी बन्ने जिम्मेवारी पनि उनीहरूकै हो।

निष्कर्ष
औषधि विज्ञानले मानव जीवनमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएको छ। यसको अनुसन्धान र प्रकाशनलाई आम मान्छेहरूले गहिरो विश्वासका साथ स्वीकार गर्छन्। यद्यपि, अनुसन्धानको परिवर्तनशील प्रकृति र संस्थागत प्रभावले कहिलेकाहीँ जनसमुदायमा असमञ्जसको स्थिति उत्पन्न गर्न सक्छ। यस्तो अवस्थामा, औषधि विज्ञानप्रति जनसमुदायले सदैव विवेकशीलता, सतर्कता र चेतनशीलताका साथ व्यवहार गर्नुपर्ने हुन्छ। औषधि विज्ञानको अनुसन्धान सधैं जनहितका लागि हुनुपर्छ । र, मानिसहरूले आफ्नो स्वास्थ्यको सुरक्षाका लागि सजग रहनुपर्छ। जीवनलाई स्वस्थ र सुदृढ बनाउन मानिसहरूले आफ्नो सोच, विश्वास र जीवनशैलीलाई पनि ध्यानमा राख्न आवश्यक छ।

सन्दर्भ सामग्री
1. Collins, H. M. (2014). *Are We All Scientific Experts Now?*. Polity Press.
2. Angell, M. (2004). *The Truth About the Drug Companies: How They Deceive Us and What to Do About It*. Random House.

  • २५ आश्विन २०८१, शुक्रबार प्रकाशित

  • स्वास्थ्य पेजमा प्रकाशित कुनै समाचारमा तपाईंको गुनासो भए हामीलाई [email protected] मा इमेल गर्न सक्नुहुनेछ । यही इमेलमा तपाईंले आफ्नो विचार वा विश्लेषण, सल्लाह र सुझाव पनि पठाउन सक्नुहुनेछ । हामीसँग तपाईं फेसबुकमा पनि जोडिन सक्नुहुन्छ ।

    -स्वास्थ्य पेज

    Nabintech