विश्वभर झण्डै ८० प्रतिशत महिला तथा किशोरी महिनावारीको समयमा असह्य दुखाइ र पीडा अनुभव गर्छन् । जसमा १० प्रतिशत महिलालाई दैनिकी नै असर गर्ने गरी तल्लो पेट दुख्ने, शरीर कमजोर हुने, मुड स्वीङ हुने र खुट्टा दुख्ने जस्ता समस्या हुन्छ । जसकारण उनीहरु दुखाइनिवारक औषधिको सहारा लिन बाध्य हुन्छन् । यी औषधि लामो समयसम्म खाइरहँदा मिर्गौलालाई असर गर्ने मात्र होइन, हार्मोनमा पनि नकारात्मक प्रभाव पार्छ ।

यस्तोमा महिनावारी हुँदा प्राकृतिक रुपमा शरीरलाई आराम, दिमागलाई ताजा, पेट र कम्मर दुखाइबाट बच्न योगासनले धेरै हदसम्म मद्दत गर्छ । योगाभ्यासलाई आफ्नो दैनिकीको भाग बनाउन सकियो भने शरीर हलुका तथा ऊर्जावान् र दिमाग सदाबहार शान्त रहन्छ । त्यसो भए महिनावारीको समयमा के कस्ता योगासन कसरी गर्न सकिन्छ ? यसबारे चर्चा गरौं ।

बालासन

महिनावारीमा बालासनबाट अभ्यास सुरु गर्न सकिन्छ । यो अभ्यास गर्न सर्वप्रथम म्याटमा घुँडाले टेकेर शरीरलाई कुर्कच्चाको बलमा राखेर बस्नुपर्छ । त्यसपछि जति भ्याउँछ, त्यति दुवै हातलाई सिधा तन्काउँदै अघि लैजानुपर्छ । त्यसपछि आफ्नो टाउकोलाई तल झुकाई म्याटमा निधार टेकाउनुपर्छ । यदि निधार भुईंमा टेकाउन कठिन हुन्छ भने नछुवाई झुकाएर पनि राख्न सकिन्छ । केही समय सो मुद्रामा बस्नुपर्छ ।

यति गरेपछि चार हातखुट्टा टेबल राखिएको जसरी म्याटमा टेकाएर यथास्थितिमा आउनुपर्छ ।

बन्दाकोणासन

बालासन गरिसकेपछि बन्दाकोणासन अभ्यास गर्न म्याटमा बस्नुपर्छ । र, दुवै खुट्टालाई जोड्दै सकेसम्म शरीरतर्फ लैजाने प्रयास गर्नुपर्छ । त्यसपछि ढाडलाई सिधा, छातीलाई पाखुरा भन्दा माथि अगाडि तनक्क बनाएर दुवै हातले जोडिएको खुट्टालाई समातेर केही समय बस्न सकिन्छ । र, यही अवस्थामा बसेर श्वासप्रश्वास बिस्तारै लिने छोड्ने गरी दुवै घुँडालाई हल्कासँग हल्लाउनुपर्छ । केही समय यही समयमा बस्नुहोस् ।

मृगासन

मृगासन गर्न पहिला म्याटमा बस्नुहोस् । त्यसपछि दुवै खुट्टा जोड्नुहोस् । बायाँ खुट्टा जस्ताको तस्तै राखेर दायाँ खुट्टालाई बिस्तारै उचालेर पछाडि लैजानुहोस् । यही अवस्थामा गहिरो सास लिंदै छोड्दै केही समय विश्राम गर्नुहोस् । त्यसपछि दुवै हातलाई माथि लगी सास छोड्दै बायाँतर्फ हात टेक्नुहोस् । सास लिंदै बायाँतर्फ एकछिन हेर्नुहोस् । ध्यान दिनुहोस्, यो अभ्यास गर्दा सक्दो शरीर तनक्क तन्कियोस् ।

बायाँतर्फ हेरिसकेपछि सास छोड्दै भुईंमा निधार राखेर दुवै हातलाई तन्काएर भुईंमा राख्नुहोस् । केही समय यो मुद्रामा बसेपछि अब दायाँतर्फ पनि सोही आसन दोहोर्‍याउनुहोस् ।

मलासन

मृगासन गरेपछि केही मिनेट आराम मुद्रामा बस्नुहोस् । त्यसपछि मलासन गर्न बसेको अवस्थाबाट दुवै खुट्टालाई अगाडि ल्याउनुहोस् । यसका लागि खुट्टाको बीच डेढ फिट खाली राखेर टुक्रक्क बस्नुहोस् । र, दुवै हातलाइ घुँडाको बीचबाट अगाडि ल्याएर भुईंमा टेक्नुहोस् । अब सास लिंदै शरीरलाई पछाडि धकेल्नुहोस् । यो अवस्थामा बस्दा खुट्टाको पैताला शरीरभन्दा बाहिर राख्नुहोस् ।

हातलाई अगाडि छाती अगाडि ल्याई काँधलाई पछाडि सिधा राखेर नमस्ते गरे जसरी हात जोड्नुहोस् । यो अवस्थामा केही समय बसेर शरीरलाई केही समय दायाँ-बायाँ गर्दै चलाउन पनि सक्नुहुनेछ । मलासन महिनावारी पीडा कम गर्ने मात्र होइन, अनियमित मासिक स्राव ठीक गर्न मलासन गर्न सकिन्छ । यो क्रममा मेरुदण्ड सिधा पार्न गाह्रो भएमा घरको भित्तामा अडिएर सिधा राख्न सकिन्छ ।

सुप्तकपोतासन

यो आसनको लागि म्याटमा आरामसँग सुत्नुहोस् । सास लिंदै दायाँ खुट्टालाई माथि उठाउनुहोस् । घुँडालाई खुम्चाएर दुवै हातले समाएर छातीतर्फ ल्याउनुहोस् । यो अवस्थामा गहिरो सास लिने र एक पटक छोड्नुहोस् । त्यसपछि बाँया खुट्टाको पैतालालाई भुईंमा राखेर दायाँ खुट्टा बायाँ खुट्टामा राख्नुहोस् । यसरी राख्दा घुँडामा कुर्कुच्चा हल्का बाहिर राख्नुहोस् । त्यसपछि सकिन्छ भने बायाँ खुट्टा पनि उचाल्नुहोस् । यो अवस्थामा ध्यान पेटतर्फ लगाउनुहोस् । अब सास छोड्दै दुवै खुट्टा तल झार्नुहोस् । सोही प्रक्रिया बायाँ खुट्टाबाट पनि एकपटक गर्नुहोस् ।

यति गरेपछि सिधा शवासनमा केही समय बसेर दायाँ खुट्टा बायाँ तिघ्रामा जोड्नुहोस् । त्यसपछि दुवै हातलाई जोडेर त्रिकोण बनाएर तल्लो पेटमा राखेर गहिरो सास फेर्ने र छोड्ने गर्नुहोस् । यो अवस्थामा बस्दा आँखा खोल्न वा बन्द गर्न सकिन्छ । सोही प्रक्रिया बायाँ खुट्टाबाट पनि दोहोर्‍याउनुहोस् । यी आसनहरुमा धेरै उठ्नु नपर्ने भएकाले बेड वा भुईंमा बसेर गर्न सकिन्छ ।