कैयौंपटक खेल्दा, सुत्दा समयमा कानमा कीरा वा फोहोर पस्न सक्छ । विशेषगरी बालबालिकामा यस्तो समस्या देखिन सक्छ । जसले कानमा सहन नसक्ने पीडा हुन सक्छ । लामो समयसम्म कानमा पसेको वस्तुले पीडा मात्र नभई कानमा असर समेत गर्न सक्छ ।

यस्तोमा कानमा केही पसे के गर्ने ? कसरी निकाल्ने ?

कानभित्र कपास, कपडाको टुक्रा, अन्न जस्तै मकै, चना, केराउ, चामल, फलाम वा धातुको टुक्रा बच्चाको कानमा खेल्दाखेल्दै पर्न सक्छ । त्यस्तै, वयस्क समूहको कानमा भने लामखुट्टे, साङ्ला, कमिला पस्न सक्छ । कहिलेकाहीं कान चिलाउँदा कान कोट्याउन सलाईको काँटी, सिन्का, एयरबडको कपास पनि कानभित्र पस्न सक्छन् ।

‘सम्भव भएसम्म चिकित्सकको निगरानीमा निकाल्नुपर्छ’

कानभित्र पसेका वस्तु सकेसम्म चिकित्सकको निगरानीमा निकाल्नुपर्छ । किनभने चिकित्सकलाई कुन वस्तु कसरी निकाल्नुपर्छ भन्ने कुराको अनुभव र अध्ययन हुन्छ ।

कानमा पसेको वस्तु अनुसारकै विभिन्न थरीका साधनबाट निकाल्न सकिन्छ । कागजको टुक्रालाई निकाल्न चिकित्सकले फोरसेपको प्रयोग गर्न सक्छन् । कानमा कीरा पसे तेल हालेर मारेर मात्र निकालिन्छ । गेडागुडी अड्किए पानी र सुई हालेर निकालिन्छ । फलामजस्ता धातुलाई भने सहजै निकाल्न कठिन हुन्छ । त्यसलाई निकाल्न लोकल एनेस्थियामार्फत सुई दिएर फोरसेप वा हुपबाट निकाल्नुपर्ने हुन्छ । कहिलेकाहीं ठूलो वस्तु पस्दा सुई र फोरसेपले पनि निकाल्न नसकिने अवस्था हुन्छ । त्यस्तोमा कानको पछाडिको भागको शल्यक्रिया गरेरै निकाल्नुपर्छ ।

कानभित्र केही अड्किए आफैं निकाल्न सकिन्छ ?

कानमा केही पस्नेबित्तिकै सम्भव भएसम्म छिटो निकाल्नुपर्छ । कानमा केही पसेको छ तर तत्काल अस्पताल पुग्न सम्भव छैन भने सावधानीपूर्वक आफैंले पनि निकाल्न सकिन्छ । यस्तोमा कानलाई भुईंतिर झुकाएर, हल्लाएर ट्वीचरले बाहिर निकाल्न सकिन्छ । तर औंला भने कानमा हाल्नुहुँदैन ।

यदि कुनै वस्तु देख्न सकिंदैन भने ट्वीचर प्रयोग गर्नुहुँदैन । ट्वीचरको प्रयोग गर्दा कानको जाली फुटेर कानबाट रगत बग्न सक्छ, जसले गहिरो दुखाइ र श्रवणशक्ति गुम्न पनि सक्छ । जथाभावी आफैं निकाल्न खोज्दा कानको जालीमा घाउ हुने, अड्किएको वस्तु झन भित्र पस्ने हुन सक्छ । जस्तै, गेडागुडी पस्दा पानी वा तेलमा हाल्दा फुल्ने र आकार ठूलो भई निकाल्न सकिंदैन ।

अड्किएको वस्तु निकालिएन भने के हुन्छ ?

धेरैको बानी दुखाइ भए पनि सहेरै बस्ने बानी हुन्छ । फलस्वरुप कानभित्र कुनै वस्तु पसेर निकाल्दा भित्रै कुहिने, कान पाक्ने, दुखाइ बढ्ने, रगत आउने र कानको जाली नै फुट्ने सम्भावना रहन्छ । कानको जाली फुटेपछि कान नै नसुन्नेसम्मको जोखिम हुन सक्छ ।

डा.ओमप्रकाश यादव/नाक, कान तथा घाँटीका सिनियर शल्यचिकित्सक