यदि बालबालिका वा ब्यक्तिले एकैसाथ दुबै आँखाले कुनै वस्तुलाई हेर्दा समान रूपमा नजर लाउन सक्दैनन् भने उनीहरूमा डेढोपना भएको बुझ्नुपर्छ। त्यस्ता ब्यक्तिले कुनै बस्तु नियाल्दा एउटा आँखाले फरक किसिमले  र अर्कौ आँखाले तल–माथि, दायाँ–बायाँ हेर्ने गर्छन्।

मानिसले कुनै पनि बस्तुमा फोकस गरि हेर्दा दुबै आँखा सिधा हुन जरूरी हुन्छ। तर, डेढा हुँदा एउटा आँखा सिधा र अर्को आँखा बांङ्गो हुनेगर्छ। कुनै माथि तर्फ फर्किएको र कुनै आँखा तलतिर फर्केको अवस्थालाई डेढो आँखा भन्ने गरिन्छ । कुनै ब्यक्तिमा दुबै आँखा डेढो हुने समस्या पनि हुन्छ ।

कोही डेढो आँखा रहेको पुर्खाहरू भए वंशानुगत गुणका कारण बच्चामा पनि जन्मजात डेढो आँखा हुनसक्छ। चोट पटक लागेर आँखा कमजोर भए पनि डेढो आँखा हुनसक्छ।चोट पटक लागेपछि त्यो लामो समयसम्म नदेखेर आँखा बिस्तारै छड्के हुँदै जाने अवस्था उत्पन्न हुनसक्छ। त्यस्तै शरीरमा कुनै प्यारालाइसिस हुँदा पनि आँखा बांङ्गो हुन्छ। यस्ता समस्याका बच्चालाई सानैमा उपचार गरेमा उसको दृष्टि राम्रो हुनुका साथै हेर्दा पनि राम्रो देखिन्छ।

वयस्कमा यस्तो समस्या भए हेर्दा वा नजरलाई असर नगरे पनि सुन्दरता नदेखिने हुँदा त्यस्ता ब्यक्तिले आफ्नो रूची अनुरूप उपचार गर्न सक्छन्। तर बच्चालाई समयमै उपचार गराउन आवश्यक रहन्छ। बच्चा चार पाँच वर्षको उमेर भएपछि डेढो आँखाको उपचार गर्नु उपयुर्क्त मानिन्छ। बच्चालाई धेरै मोवाइल हेर्न दिँदा पनि यस्तो समस्या निम्तने जोखिम रहन्छ।

दाङको तुलसीपुरमै बयस्कको डेढो आँखाको उपचार सुरू भए पनि बच्चाको अझैं सुरू भएको छैन । अब छिट्टै बच्चाको लागि पनि सेवा सुरु गर्ने हाम्रो तयारी छ। दाङमा यस्तो आँखाको उपचार आठदेखि बढीमा १५ हजारसम्ममा उपचार हुँदै आएको छ।

(बाल नेत्र रोग विशेषज्ञ डा. निता सुनाम गमाल दाङको तुलसीपुरस्थित राप्ती आँखा अस्पतालमा कार्यरत हुनुहुन्छ ।)