नेपालगन्जः प्रायः बालबालिकामा क्यान्सरका लक्षणहरू पहिचान गर्न गाह्रो हुन्छ, जसका कारण उनीहरूले पछि गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरूको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ। क्यान्सर रोगबाट बालबालिका निको हुने उच्च सम्भावनालाई ध्यानमा राख्दै विज्ञहरूले आफ्ना बालबालिकामा हुने खतराका लक्षणहरूबारे अभिभावकहरू सचेत हुनुपर्ने र यस प्रकारको क्यान्सरको उपचारका लागि उपलब्ध आधुनिक उपचार विधिहरू अपनाउनुपर्नेमा पनि जोड दिइरहेका छन्।

बाल्यकालमा हुने रोगहरु मध्ये क्यान्सर मृत्युको प्रमुख कारण बनेको छ। हरेक वर्ष नवजात शिशुदेखि १८ वर्षसम्मका बालबालिका ठूलो संख्यामा क्यान्सरको सिकार हुने गरेका छन्। बालबालिकामा क्यान्सरका लक्षणहरू प्रायः प्रत्यक्ष रूपमा प्रतिबिम्बित हुँदैनन्, जसका कारण यो घातक रोग पत्ता लाग्न ढिलाइ हुन्छ। तर, केही लक्षणहरु अवलोकन गरेमा यो रोग चाँडै पत्ता लगाउन सकिन्छ।

बालबालिकामा हुने चार प्रमुख क्यान्सर-

एक्युट ल्यूकेमिया

एक्युट ल्युकेमिया बालबालिकामा हुने सबैभन्दा सामान्य क्यान्सर हो। सामान्यतया दुई देखि चार वर्षसम्मका बालबालिकालाई यसले असर गर्छ। ल्यूकेमिया बोन म्यारोको क्यान्सर हो। ल्यूकेमिया भएका बालबालिकाहरूमा तीव्र लिम्फोब्लास्टिक ल्युकेमियाका चारमध्ये तीनवटा घटनाहरू हुन्छन्। बाँकी एउटा केस एक्युट माइलोइड ल्यूकेमियाको हो। यसका लक्षणमा हड्डी र जोर्नी दुख्ने, थकान, कमजोरी, रगत बग्ने, लामो समयसम्म ज्वरो आउने, तौल घट्ने रहेका छन्।

ब्रेन ट्युमर

स्नायु प्रणालीमा हुने ब्रेन ट्युमर वा ट्युमर बालबालिकामा हुने दोस्रो प्रमुख क्यान्सर हो। धेरै प्रकारका ब्रेन ट्युमरहरू छन् र तिनीहरू सबैका विभिन्न लक्षण र उपचारहरू छन्। बालबालिकामा हुने ब्रेन ट्युमरको बारेमा कुरा गर्दा यो उनीहरुको मस्तिष्कको तल्लो भागबाट सुरु हुन्छ। यद्यपि, बालबालिका र वयस्कहरूमा हुने मस्तिष्क ट्युमरमा भिन्नताहरू छन् तर लक्षणहरू समान हुन्छन्। यसका लक्षणहरुमा टाउको दुख्ने (बिहान बान्ता हुनु), चक्कर लाग्ने, सन्तुलनमा समस्या, हेर्न, सुन्न वा बोल्नमा समस्या, लगातार बान्ता हुनुलगायत रहेका छन्।

न्यूरोब्लास्टोमा

यो रोग नवजात शिशुहरू र धेरै साना बच्चाहरूमा अविकसित तन्त्रिका कोशिकाहरूबाट सुरु हुन्छ। यो रोग प्रायः ५ वर्ष मुनिका बालबालिकामा हुन्छ। यो रोग सामान्यतया एड्रेनल ग्रन्थीबाट सुरु हुन्छ। यसका लक्षणमा हिँड्दा सन्तुलन गुमाउनु, आँखामा परिवर्तन हुनु (आँखा ओसिलो हुनु), शरीरका विभिन्न भागमा दुख्नुलगायत रहेका छन्।

हज्किन्स लिम्फोमा

हज्किन्स लिम्फोमा नामक रोग ५ वर्ष मुनिका बालबालिकामा लाग्दैन। यस प्रकारको क्यान्सर बालबालिका र वयस्कहरूमा समान हुन्छ। दुवैको लागि एउटै उपचारले पनि काम गर्छ। प्रतिरक्षा प्रणालीका केही कोशिकाहरूमा सुरु हुने उच्च रक्तचाप लिम्फोलाई लिम्फोसाइट भनिन्छ। यो क्यान्सरले टन्सिल जस्ता लिम्फ नोड्स र लिम्फेटिक तन्तुलाई असर गर्छ। यसले बोनम्यारो र अंगहरूमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ। यसका साथै यो क्यान्सर फैलिएको ठाउँ अनुसार अन्य लक्षण पनि देखिन्छन्।

नन-हज्किन्स लिम्फोमा

हज्किन्स लिम्फोमाको तुलनामा नन-हज्किन्स लिम्फोमा कम उमेरका बच्चामा बढी पाइन्छ। तर, यो क्यान्सर तीन वर्ष मुनिका बालबालिकामा विरलै देखिने गर्छ। यस क्यान्सरको सामान्य प्रकार बालबालिका र वयस्कहरूमा फरक हुन्छ। सामान्यतया यो क्यान्सर छिटो फैलिन्छ, जसका कारण यसलाई तत्काल गम्भीर उपचारको आवश्यकता पर्दछ। तर, बच्चाहरुमा यो रोगको उपचार वयस्कहरु भन्दा राम्रो परिणाम दिन्छ। लिम्फोमाका लक्षणहरुमा घाँटी र काखीको लिम्फ नोड्स सुन्निने, छिटो तौल घट्ने, ज्वरो आउने, राति पसिना आउने, कमजोरी हुनेलगायत छन्।

उपचार

क्यान्सरबाट प्रभावित बच्चाहरुको उपचार पेडियाट्रिक हेमाटो-अन्कोलोजिस्टद्वारा मात्र गरिन्छ किनभने बच्चाहरुको मानसिकता र किमोथेरापीको औषधिहरुको लागि उनीहरुको संवेदनशीलता वयस्कहरुको भन्दा धेरै फरक हुन्छ। जुन एक बाल रोग विशेषज्ञले मात्र बुझ्न सक्छ। एक्यूट लिम्फोब्लास्टिक ल्यूकेमियाका अधिकांश बिरामीहरूमा किमोथेरापीले राम्रो प्रभाव पार्छ। यद्यपि, यी मध्ये ५-१० प्रतिशत अवस्था अत्यन्तै जोखिमपूर्ण हुन्छन् र यसको बोन म्यारो ट्रान्सप्लान्टबाट सफलतापूर्वक उपचार गर्न सकिन्छ।

बालबालिकामा केही खतराका लक्षण देखिएपछि पारिवारिक चिकित्सक वा बालरोग विशेषज्ञले बच्चालाई पेडियाट्रिक हेमाटो–अन्कोलोजिस्टकहाँ पठाउँछन्। यसमा हेमोग्लोबिनको कम स्तर, सेतो रक्त कोशिकाको कम वा उच्च मात्रा र कम प्लेटलेट गणनाहरू हेरिन्छ। तर, यी निष्कर्षहरूलाई सधैं पोषक तत्व वा संक्रमणसँग जोडेर हेर्न नमिल्ने विज्ञहरु बताउँछन्।